વાતચીત કૌશલ્ય કેવી રીતે સુધારવું??

કોમ્યુનિકેશન એ એવી પ્રક્રિયા છે જેના દ્વારા બે કે તેથી વધુ વ્યક્તિઓ વચ્ચે માહિતીની આપ-લે થાય છે. કોમ્યુનિકેશન નો અર્થ થાય છે સંચાર. અસરકારક સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill) વ્યક્તિને એક અથવા વધુ વ્યક્તિઓ વચ્ચે તેના દૃષ્ટિકોણને અસરકારક રીતે વ્યક્ત કરવામાં મદદ કરે છે. સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill) એ તમે વ્યક્તિ સાથે વાતચીત કરવાની રીત છે. આ લેખમાં આપણે કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી મેળવીશું.

અસરકારક સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill) એ કોઈપણ વ્યક્તિને તમારી તરફ આકર્ષિત કરવાના મુખ્ય માધ્યમોમાંનું એક છે. જો તમારી પાસે સારી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ છે, તો કોઈપણ વ્યક્તિ તમારી તરફ આકર્ષિત થાય છે અને તેને તમારી સાથે વાત કરવી ગમે છે અને લોકોને પણ તમારી સાથે વાત કરવામાં રસ પડશે. તમારી શ્રેષ્ઠ છબી બનાવવા માટે, તમારી પાસે સારી વાતચીત કુશળતા હોવી આવશ્યક છે.

તમારી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ દરેક ક્ષેત્રમાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે. ભલે તમે ગમે ત્યાં કામ કરો, અથવા તમારો પોતાનો વ્યવસાય હોય, સારી સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill) દરેક જગ્યાએ મહત્વપૂર્ણ છે. કોમ્યુનિકેશન જ એવી વસ્તુ છે જે લોકોને આપણી સાથે જોડે છે. જો તમારે પણ જીવનમાં સફળ થવું હોય તો તમારે તમારી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલને સુધારવી પડશે. આ લેખ ‘વાતચીત કૌશલ્ય કેવી રીતે સુધારવું’ દ્વારા, અમે તમને કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ શું છે, અને કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ કેવી રીતે સુધારવું તેની સંપૂર્ણ માહિતી આપીશું.

કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ શું છે?

કોમ્યુનિકેશન એટલે કોઈપણ પ્રકારની માહિતી અને માહિતીની આપ-લે. અને જે તે માહિતી અને માહિતી બીજાને સમજવા અને પોતાને સમજવા સક્ષમ બનાવે છે તેને ‘કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ’ કહેવાય છે. સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill) એ વાતચીત અથવા સંચારનો એક ભાગ છે જે દરેક માટે ઉપલબ્ધ નથી. સારી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ હોવાને કારણે વ્યક્તિ આપણી તરફ આકર્ષિત થાય છે અને જો આપણી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ સારી ન હોય તો આપણી વાતમાં કોઈને રસ પડતો નથી.

જો તમે કોઈ વ્યક્તિ સાથે વાત કરો છો, તો તે જે રીતે બોલે છે તેના પરથી જ તમને તેની કોમ્યુનિકેશન સ્કિલનો ખ્યાલ આવી શકે છે. તમે કેવી રીતે વાતચીત કરો છો અથવા વાત કરો છો તે તમારી વાતચીત કુશળતા પર આધારિત છે. વાતચીત કરવાની સારી રીત સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill)માંથી આવે છે.

સંચારના પ્રકારો | Types of Communications

મૌખિક સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill)
લેખિત સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill)
બિન-મૌખિક સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill)

1. મૌખિક સંચાર – મૌખિક સંદેશાવ્યવહાર એ એક સંચાર પ્રણાલી છે જેમાં બે અથવા વધુ લોકો વચ્ચે બોલવા દ્વારા માહિતી વહેંચવામાં આવે છે. આ શબ્દો મૌખિક અને લેખિત બંને સ્વરૂપમાં હોઈ શકે છે. તેનો ઉપયોગ ફોન પર અથવા જૂથમાં બિંદુ બનાવવા માટે થાય છે.

2. લેખિત સંદેશાવ્યવહાર – એક ‘લિખિત સંદેશાવ્યવહાર’ એ સિસ્ટમનો ઉલ્લેખ કરે છે જેમાં વ્યક્તિ એક અથવા વધુ વ્યક્તિઓને લેખિતમાં તેના દૃષ્ટિકોણની વાત કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે પત્ર, માર્ગદર્શિકા, અહેવાલ, ટેલિગ્રામ, ઓફિસ મેમોરેન્ડમ, બુલેટિન વગેરે દ્વારા લેખિતમાં સંદેશા, આદેશો અથવા સૂચનાઓ મોકલવી.

3. બિન-મૌખિક સંચાર – બિન-મૌખિક સંચાર, જેને મેન્યુઅલ ભાષા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જેમાં તમે બોલ્યા વગર કે લખેલા શબ્દોનો ઉપયોગ કર્યા વગર વાત કરી રહ્યા છો. આમાં તમે તમારી બોડી લેંગ્વેજ, ચહેરાના હાવભાવ, આંખો મીંચવી વગેરેનો ઉપયોગ કરો છો.

સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill) કેવી રીતે સુધારવું

તમારા સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill) ને સુધારવા માટે તમે ચોક્કસ પગલાં લઈ શકો છો. આમાંની કેટલીક પદ્ધતિઓ નીચે સૂચિબદ્ધ છે.

• શારીરિક ભાષા યોગ્ય રાખો
• સાવચેતી થી સાંભળો
• આત્મવિશ્વાસ અને સકારાત્મક બનો
• આંખનો સંપર્ક રાખો
• પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ વાત કરો
• યોગ્ય શબ્દોનો ઉપયોગ કરો
• વ્યક્તિને સમજો
• દરરોજ પ્રેક્ટિસ કરો
• પ્રતિભાવ આપો
• વાત પૂરી કરો

1. બોડી લેંગ્વેજ યોગ્ય રાખો.
વાતચીતમાં શારીરિક ભાષા મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. જ્યારે તમે કોઈની સાથે વાત કરો છો, ત્યારે તે તમારા શરીરમાંથી પણ દેખાય છે. એવું ન હોવું જોઈએ કે તમે કંઈક બીજું બોલતા હોવ અને તમારી બોડી લેંગ્વેજ કંઈક બીજું કહી રહી હોય. કોઈની સાથે વાતચીત કરવાની આ પ્રથમ છાપ છે. એટલા માટે તમારી બોડી લેંગ્વેજ પર નિયંત્રણ રાખવું ખૂબ જ જરૂરી છે.

2. ધ્યાનથી સાંભળો.
જ્યારે પણ તમે કોઈની સાથે વાત કરો છો ત્યારે તમારે સામેની વ્યક્તિની વાત પણ ધ્યાનથી સાંભળવી જોઈએ. કારણ કે સારા સંવાદ માટે બોલવું વધુ મહત્વનું છે તેના કરતાં સામેની વાતો ધ્યાનથી સાંભળવી જરૂરી છે. જો તમે સામેની વ્યક્તિની વાત ધ્યાનથી સાંભળશો તો જ તમે તેમની વાતનો યોગ્ય જવાબ આપી શકશો.

3. આત્મવિશ્વાસ અને સકારાત્મક બનો.
જ્યારે તમે તમારી વાત કોઈની સામે રાખો છો, તો તેને રજૂ કરવામાં વિશ્વાસ રાખો અને તમારી વાત કહો. આ માટે પહેલા થોડું વિચારો અને પછી જ તમારા મનની વાત કરો. જો તમે આત્મવિશ્વાસ ધરાવો છો તો તમે તમારી વાત સાબિત કરી શકશો.

4. આંખનો સંપર્ક રાખો.
જ્યારે તમે કોઈની સાથે વાત કરો છો, ત્યારે તેમની સાથે આંખના સંપર્ક દ્વારા વાત કરો. જો તમે વાત કરતી વખતે વ્યક્તિની આંખોમાં જોઈને વાત કરો છો તો તેનાથી તમારો આત્મવિશ્વાસ પણ વધે છે અને સામેની વ્યક્તિ પણ તમારી વાત સાંભળવામાં અને તમારી સાથે બોલવામાં રસ લે છે. જો તમે આમ ન કરો તો સામેની વ્યક્તિને લાગે છે કે તમને તેમની વાતમાં રસ નથી અને તમે તેમનાથી કંટાળી રહ્યા છો.

5. પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ વાત કરો.
જ્યારે આપણે પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ વાત કરીએ ત્યારે જ આપણે આપણા મુદ્દાઓને સમજાવી શકીએ છીએ. ઘણા લોકો એવું કામ કરે છે કે તેઓ એક સાથે કંઈક બોલે છે, જેના કારણે સામેવાળાને કંઈ સમજાતું નથી. આ માટે તમારા પોઈન્ટ્સ પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ રાખો જેથી સાંભળનાર તમારી બધી બાબતો સારી રીતે સમજી શકે.

6. સાચા શબ્દોનો ઉપયોગ કરો.
જ્યારે તમે કોઈની સાથે વાત કરો ત્યારે ખોટા શબ્દોનો ઉપયોગ ન કરો. યોગ્ય શબ્દો પસંદ કરો, કામ જેવા શબ્દોનો ક્યારેય ઉપયોગ કરશો નહીં. જ્યારે તમે સરસ અને આકર્ષક શબ્દોનો ઉપયોગ કરો છો ત્યારે લોકો તમારા તરફ આકર્ષાય છે. અને તમારી વાત ધ્યાનથી સાંભળે છે અને તમને સારી વ્યક્તિ માને છે.

7. વ્યક્તિને સમજો.
બધા માણસોની વાત કરવાની રીત અલગ-અલગ હોય છે. તેથી જ્યારે પણ તમે કોઈની સાથે વાત કરો ત્યારે તેની ઉંમર અને તેના વ્યવસાયને ધ્યાનમાં રાખો. જેમ કે તમે નાના બાળક સાથે વાત કરો તો તેની રીત અલગ હોય છે અને જ્યારે તમે કોઈ મોટી વ્યક્તિ સાથે વાત કરો છો તો તેની રીત અલગ હોય છે અને જ્યારે તમે ઓફિસમાં રહો છો તો ત્યાંની વાત કરવાની રીત અલગ હોય છે. તેવી જ રીતે તમામ લોકોની વાત કરવાની રીત પણ અલગ અલગ હોય છે.

8. દરરોજ પ્રેક્ટિસ કરો.
તમે એ કહેવત તો સાંભળી જ હશે કે “અભ્યાસ માણસને પરફેક્ટ બનાવે છે” એટલે કે “પ્રેક્ટિસ માણસને સંપૂર્ણ બનાવે છે”. તેથી તમારા સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill)ને સુધારવા માટે દરરોજ પ્રેક્ટિસ કરો. તે એક નાની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાથી શરૂ થાય છે.

9. પ્રતિભાવ આપો.
જો તમે સામેની વ્યક્તિની વસ્તુઓને માન આપો છો, તો તેને તમારી સાથે આગળ વાત કરવામાં રસ છે. તેથી, સામેની વ્યક્તિની વાતનું ધ્યાન રાખો અને તેમની વાતને માન આપો, નહીં તો વાતચીત કંટાળાજનક થવા લાગશે.

10. બાબત સમાપ્ત કરો.
તમારી વાત ક્યારેય અધૂરી ન છોડો, વાત પૂરી કરો અને સામેની વ્યક્તિની વાત પૂરી થવા દો. તેમની વાતને ડંખશો નહીં, નહીં તો સામેની વ્યક્તિને લાગશે કે તમને તેમની વાતમાં રસ નથી. ટીમ અથવા જૂથમાં, અન્ય લોકોને વિક્ષેપ વિના બોલવાની મંજૂરી આપવી એ આવશ્યક સંચાર કૌશલ્ય (Communication Skill) તરીકે જોવામાં આવે છે.

તો આ બધી સારી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલની મુખ્ય બાબતો છે. જો તમે આ બધી બાબતોનું ધ્યાન રાખશો તો તમારી કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ વધુ સારી છે અને તમે દરેક ક્ષેત્રમાં સફળતા મેળવી શકો છો.

નિષ્કર્ષ | Conclusion

તો મિત્રો, આ હતી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ ક્યા હૈ (હિન્દીમાં કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ) અને કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ કૈસે સુધારે સંબંધિત માહિતી. આશા છે કે આ લેખ તમને તમારી વાતચીત કૌશલ્ય સુધારવામાં મદદ કરશે. સંદેશાવ્યવહાર કૌશલ્ય સુધારવા માટે અમે તમને જે અસરકારક રીતો જણાવી છે તે તમારા માટે ચોક્કસપણે ઉપયોગી સાબિત થશે.

તમારે તમારા મિત્રોને હિન્દીમાં કોમ્યુનિકેશન સ્કિલનો અર્થ શું છે તેની માહિતી પણ આપવી જોઈએ અને આ પોસ્ટને સોશિયલ મીડિયા પર પણ શેર કરવી જોઈએ, જેથી આ માહિતી વધુને વધુ લોકો સુધી પહોંચી શકે. જો તમને કોઈ સમસ્યા હોય અથવા અમારી પોસ્ટમાં કોઈ પ્રશ્ન હોય તો કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ માટેની ટિપ્સ, તો તમારે તમારો પ્રશ્ન કોમેન્ટમાં અવશ્ય પૂછો, અમારી ટીમ ચોક્કસપણે તમને મદદ કરશે.